Ο
Stoner είναι κι αυτός ένας καθηγητής, του οποίου οι διαδοχικές πύρρειες
νίκες της ζωής στο επαγγελματικό ή το οικογενειακό χώρο, δοκιμάζουν τη
στωικότητα του χαρακτήρα, μα εκείνος θριαμβεύει γιατί είναι ερωτευμένος
με κάποιον σκοπό κι αυτός του προσδίδει την ηρωική ταυτότητα. Έναν
ανάλογο στοχασμό για την παραγνωρισμένη ιδιότητα του αγνού ιδεολόγου
πραγματεύεται το πρόσφατο πολιτικό/ νουάρ μυθιστόρημά του Νίκου Δαββέτα,
που κυκλοφορεί από τις πολυπράγμονες εκδόσεις του Μεταίχμιου, με τον
αινιγματικό τίτλο Ο Ζωγράφος του Μπελογιάννη.
Από μιαν επίσκεψή του στο παρισινό ατελιέ του Πάμπλο Πικάσο και συντηρώντας τη μνήμη από τη γειτονιά των παιδικών του χρόνων, που ακουμπούσε στις φυλακές της Καλλιθέας, όπου κρατούνταν ο Νίκος Μπελογιάννης, ο συγγραφέας ανατρέχει ιστορικά σε τρείς εποχές της νεώτερης ελληνικής Ιστορίας, υπεύθυνες συντριπτικά για την κακή μας μοίρα. Δεν είναι άλλες από τη μήτρα της ευρύτερης Ευρωπαϊκής πραγματικότητας του 20ου αιώνα - αναφέρομαι στη δεκαετία του ’40- και με ευθεία συνάφεια με την πρώτη, οι δεκαετίες του ’50 –όπου εδράζεται και η μυθοπλασία γύρω από τον Μπελογιάννη- και του ’60, οπότε η τρικυμισμένη πολιτικά Ελλάδα πόρρω απέχει από την αναγέννηση που επαγγέλονται οι σύγχρονες επαναστάσεις του γαλλικού Μάη ή ακόμη η μουσική κοσμογονία της αγγλικής ροκ σκηνής.
H περίφημη φωτογραφία του Άνθρωπου με το Γαρίφαλο, που τραβήχτηκε στη διάρκεια της δίκης του Νίκου Μπελογιάννη στα 1952 γίνεται ζωγραφικό πορτρέτο από τον Πικάσο –κατ’ εντολή του γαλλικού ΚΚ, του οποίου γραμματέας ήταν ο Λουίς Αραγκόν- και στη συνέχεια αφίσα και λάβαρο επαναστατικών κινημάτων παντού στη γη, στις επόμενες δεκαετίες. Τα προσχέδια εκείνης της μινιμαλιστικής γκραβούρας περνούν στα χέρια ενός Έλληνα συγγραφέα, αυτοεξόριστου στη γαλλική πρωτεύουσα, του Αντώνη Καμμιλή, που βρίσκεται άγρια δολοφονημένος στο διαμέρισμά του.
Η ανιψιά του, η Ντενίς, που καταφθάνει για να συμμετάσχει στην αστυνομική έρευνα για την εξιχνίαση του εγκλήματος, ανακαλύπτει τα διάσημα γυμνάσματα και αποπειράται να εξασφαλίσει συνδρομή στις οικονομικές της δυσχέρειες, πουλώντας τα σε κάποιον φιλότεχνο μαικήνα. Πρέπει να βεβαιωθεί όμως πρώτα, ότι τα προσχέδια είναι αυθεντικά και σ’ αυτό ζητά τη βοήθεια ενός παλιού φίλου, του Στάθη. Οι δυό τους με τη συνέργεια ενός επίμονου και καλά διαβασμένου περί τα ελληνικά πράγματα της δεκαετίας του ’60 Γάλλου επιθεωρητή θα καταδυθούν στα άδυτα της διαβόητης κοινότητας των πολιτικών εξορίστων στο Παρίσι στα χρόνια της Χούντας, που θα ξεστρατίσουν σε μιαν αναζήτηση της σημασίας της τέχνης ως πολιτικής πράξης και της σκοπιμότητας της πλαστογραφίας, εφόσον αυτή υπηρετεί στρατευμένο πρόταγμα.
«Σε ένα διάλειμμα της δίκης η Έλλη του χαρίζει ένα γαρίφαλο κι
αυτός δεν το αποχωρίζεται ούτε όταν μαραίνεται. Είναι ο ευτυχέστερος
άνθρωπος του πλανήτη. Οι δικαστές νομίζουν ότι παριστάνει τον ήρωα, πως
προσπαθεί με το χαμόγελο να νικήσει τον φόβο του. Οι αμερικανοί
πράκτορες που παρακολουθούν την ακροαματική διαδικασία αποφαίνονται πως
εφαρμόζει μια τεχνική που έμαθε στη Σοβιετική Ένωση για να μην
αποκαλύπτει τα πραγματικά του αισθήματα. Οι αριστεροί πάλι, όσοι έχουν
απομείνει ελεύθεροι, μιλούν με δέος για την ατσάλινη ψυχή του. Ατσάλινος
όμως είναι μόνο ο έρωτας, γιατί στερείται λογικής.»
Επαναφέρω την ατάκα (όπως τη θυμάμαι) από την περίφημη ταινία του Κλωντ Λελούς Bolero του 1981: ‘’Το φιλί δύο εραστών στο σταθμό του παρισινού μετρό, έχει μεγαλύτερη αξία από την Οκτωβριανή Επανάσταση’’. Νομίζω πως αυτό είναι το μόττο που μεταφέρει με επίφαση ο Νίκος Δαββέτας στον Ζωγράφο του Μπελογιάννη. Ζωγραφική και γραφή, τέχνη και πολιτική, ιστορία και ιστοριογραφία, τις δάφνες πάντοτε επιδαψιλεύουν και καταχρώνται οι νικητές. Τούτη τη δύστηνη αλήθεια βιώνει στο δικαστήριο ο Μπελογιάννης, μέλος εκείνος της διαψευσμένης γενιάς της Αντίστασης και του Εμφυλίου. Τα χρυσοφόρα επίχειρα της σύγκρουσης των κοινωνικο-πολιτικών ψευτο-ιδεολογιών, εξαργυρώνει στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα η πλειοψηφικά διεφθαρμένη γενιά του Μάη του ’68, που εκπροσωπούν εδώ οι αριστεροί εξόριστοι των παρισινών καρτιέ. Για να τοποθετήσει με προφανή και πρωτοφανή άγνοια κινδύνου την ταφόπετρα στη φενάκη των στερουμένων ειλικρινούς περιεχομένου ιδεολογημάτων, η νέα γενιά στο πρόσωπο της Ντενίς, που αντιμετωπίζει τα σχεδιάσματα της αφίσας του Μπελογιάννη ως χρηστικό αντάλλαγμα για ν’ ανταποκριθεί στην οικονομική της δυσπραγία.
Ο 74χρονος σήμερα Γ.Β. Δερτιλής, τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ως το 2009 διευθυντής Σπουδών στην περίφημη École des Hautes Etudes, που έζησε και την Κατοχή και τη Χούντα, περιγράφει σε συνέντευξή του το μέγεθος της νεοελληνικής φθοράς: ‘’Τα αίτια της κρίσης δεν είναι μόνο πολιτικά. Είναι δυστυχώς πολύ βαθύτερα, είναι πολιτισμικά. Διακόσια χρόνια τώρα, η εμφυλιοπολεμική μας ιστορία δεν μας έμαθε τίποτε. Και εβδομήντα χρόνια τώρα, καλλιεργούμε την εμφυλιοπολεμική μας νοοτροπία. Οι φιλόδοξοι δημαγωγοί, δεξιοί και αριστεροί, την εκμεταλλεύονται σαν να μην τελείωσε ποτέ ο Εμφύλιος.’’
Οι σκοτεινές πλευρές της σύγχρονης Ιστορίας, που εξ αντικειμένου επηρεάζουν καταλυτικά την ελληνική συγχρονία, μα κατά κύριο λόγο υποθηκεύουν ακόμη μια φορά το ορατό μέλλον δύο γενιών νέων ανθρώπων, μόνον ως μυθιστόρημα νουάρ μπορούν να αποδοθούν, μας λέγει ο συγγραφέας. Και δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε. Με χειρισμό της οικονομίας του λόγου που προσιδιάζει σε καταξιωμένο ποιητή, ο Νίκος Δαββέτας αποφεύγει την αμφιλεγόμενη μανιέρα του πρωτοπρόσωπου –παντογνώστη αφηγητή. Βαδίζοντας στα βήματα κορυφαίων παραμυθάδων του 20ου, όπως ο Ίταλο Καλβίνο και ο Μίλαν Κούντερα, καταργεί τις παραδοσιακές φόρμες και εισάγει ποικίλες προσλαμβάνουσες της πραγματικότητας, μέσα από ψηφίδες αφηγήσεων κι αναμνήσεων τρίτων, στην προσπάθεια του Υποκειμένου/ κεντρικού ήρωα να συγκροτήσει μιαν ελάχιστη συνισταμένη Ιστορία και εντέλει την πολυπόθητη συλλογικότητα.
‘’… Στο μυθιστόρημά μου δεν θέλω σώνει και καλά να απομυθοποιήσω κάποια πρόσωπα της Αριστεράς, όπως ειπώθηκε, όμως υπάρχει στα πορτρέτα τους μια αλλαγή φωτισμού, θα έλεγα. Με ενδιαφέρει να δω ένα ιστορικό πρόσωπο από μια διαφορετική οπτική γωνία, πιο ανθρώπινη, πιο ανάγλυφη, με λιγότερες σκιές. Θυμάμαι πάντα έναν στίχο του Γιάννη Ρίτσου που λέει “Και οι ήρωες μας Θέ μου, έχουν παχύνει και ασχημύνει”. Το ερώτημα συνεπώς είναι αν έχεις τα κότσια να πεις ότι, ναι, με τα χρόνια, κάποιοι “πάχυναν κι ασχήμυναν”, άλλαξαν ρόλους και συμπεριφορές. Αν αυτό το βλέπεις και δεν το γράφεις, δεν είσαι συγγραφέας…’’
Το αποτέλεσμα είναι μια μυθοπλασία- συρραφή σπαραγμάτων, στη γραμμή μιας ευπρόσδεκτης νέας φουρνιάς δημιουργών -θα αποδελτιώσω πολύ πρόχειρα τη Σοφία Νικολαΐδου και την Έλενα Χουζούρη, από τους ξένους τον Πάολο Ντι Πάολο- που καταπιάνονται με θέματα που χρήζουν λεπτών χειρισμών και δύσκολων αποφάσεων, όπως είναι η εθνική μας μισαλλοδοξία, η πολιτική διαπλοκή, η ηθική ένδεια και η αποκαθήλωση των ειδώλων του παρελθόντος, η ένοχη και συνάμα εγκληματική σιωπή ως απόρροια του τραύματος, εν κατακλείδι η σχέση του πλαστού με το αυθεντικό και το ζήτημα της μετα-μνήμης, με σαφή στόχευση τη συγκρότηση μιας υγιούς και βιώσιμης κοινωνικής πρότασης για το μέλλον, όχι με όρους μεμψιμοιρίας των συμβιβασμένων με την ήττα, αλλά με όρους δημιουργίας, εκείνης της δημιουργίας που συνιστά ο έρωτας.
Γιώργος Στυλιανού
Από μιαν επίσκεψή του στο παρισινό ατελιέ του Πάμπλο Πικάσο και συντηρώντας τη μνήμη από τη γειτονιά των παιδικών του χρόνων, που ακουμπούσε στις φυλακές της Καλλιθέας, όπου κρατούνταν ο Νίκος Μπελογιάννης, ο συγγραφέας ανατρέχει ιστορικά σε τρείς εποχές της νεώτερης ελληνικής Ιστορίας, υπεύθυνες συντριπτικά για την κακή μας μοίρα. Δεν είναι άλλες από τη μήτρα της ευρύτερης Ευρωπαϊκής πραγματικότητας του 20ου αιώνα - αναφέρομαι στη δεκαετία του ’40- και με ευθεία συνάφεια με την πρώτη, οι δεκαετίες του ’50 –όπου εδράζεται και η μυθοπλασία γύρω από τον Μπελογιάννη- και του ’60, οπότε η τρικυμισμένη πολιτικά Ελλάδα πόρρω απέχει από την αναγέννηση που επαγγέλονται οι σύγχρονες επαναστάσεις του γαλλικού Μάη ή ακόμη η μουσική κοσμογονία της αγγλικής ροκ σκηνής.
H περίφημη φωτογραφία του Άνθρωπου με το Γαρίφαλο, που τραβήχτηκε στη διάρκεια της δίκης του Νίκου Μπελογιάννη στα 1952 γίνεται ζωγραφικό πορτρέτο από τον Πικάσο –κατ’ εντολή του γαλλικού ΚΚ, του οποίου γραμματέας ήταν ο Λουίς Αραγκόν- και στη συνέχεια αφίσα και λάβαρο επαναστατικών κινημάτων παντού στη γη, στις επόμενες δεκαετίες. Τα προσχέδια εκείνης της μινιμαλιστικής γκραβούρας περνούν στα χέρια ενός Έλληνα συγγραφέα, αυτοεξόριστου στη γαλλική πρωτεύουσα, του Αντώνη Καμμιλή, που βρίσκεται άγρια δολοφονημένος στο διαμέρισμά του.
Η ανιψιά του, η Ντενίς, που καταφθάνει για να συμμετάσχει στην αστυνομική έρευνα για την εξιχνίαση του εγκλήματος, ανακαλύπτει τα διάσημα γυμνάσματα και αποπειράται να εξασφαλίσει συνδρομή στις οικονομικές της δυσχέρειες, πουλώντας τα σε κάποιον φιλότεχνο μαικήνα. Πρέπει να βεβαιωθεί όμως πρώτα, ότι τα προσχέδια είναι αυθεντικά και σ’ αυτό ζητά τη βοήθεια ενός παλιού φίλου, του Στάθη. Οι δυό τους με τη συνέργεια ενός επίμονου και καλά διαβασμένου περί τα ελληνικά πράγματα της δεκαετίας του ’60 Γάλλου επιθεωρητή θα καταδυθούν στα άδυτα της διαβόητης κοινότητας των πολιτικών εξορίστων στο Παρίσι στα χρόνια της Χούντας, που θα ξεστρατίσουν σε μιαν αναζήτηση της σημασίας της τέχνης ως πολιτικής πράξης και της σκοπιμότητας της πλαστογραφίας, εφόσον αυτή υπηρετεί στρατευμένο πρόταγμα.
Συγγραφέας: Νίκος Δαββέτας
Τίτλος: Ο Ζωγράφος του Μπελογιάννη
Κατηγορία: Ελληνική πεζογραφία
Εκδότης: Μεταίχμιο
Έτος έκδοσης: 2013
Σελίδες: 224
Τιμή: 12,00€
Τίτλος: Ο Ζωγράφος του Μπελογιάννη
Κατηγορία: Ελληνική πεζογραφία
Εκδότης: Μεταίχμιο
Έτος έκδοσης: 2013
Σελίδες: 224
Τιμή: 12,00€
Επαναφέρω την ατάκα (όπως τη θυμάμαι) από την περίφημη ταινία του Κλωντ Λελούς Bolero του 1981: ‘’Το φιλί δύο εραστών στο σταθμό του παρισινού μετρό, έχει μεγαλύτερη αξία από την Οκτωβριανή Επανάσταση’’. Νομίζω πως αυτό είναι το μόττο που μεταφέρει με επίφαση ο Νίκος Δαββέτας στον Ζωγράφο του Μπελογιάννη. Ζωγραφική και γραφή, τέχνη και πολιτική, ιστορία και ιστοριογραφία, τις δάφνες πάντοτε επιδαψιλεύουν και καταχρώνται οι νικητές. Τούτη τη δύστηνη αλήθεια βιώνει στο δικαστήριο ο Μπελογιάννης, μέλος εκείνος της διαψευσμένης γενιάς της Αντίστασης και του Εμφυλίου. Τα χρυσοφόρα επίχειρα της σύγκρουσης των κοινωνικο-πολιτικών ψευτο-ιδεολογιών, εξαργυρώνει στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα η πλειοψηφικά διεφθαρμένη γενιά του Μάη του ’68, που εκπροσωπούν εδώ οι αριστεροί εξόριστοι των παρισινών καρτιέ. Για να τοποθετήσει με προφανή και πρωτοφανή άγνοια κινδύνου την ταφόπετρα στη φενάκη των στερουμένων ειλικρινούς περιεχομένου ιδεολογημάτων, η νέα γενιά στο πρόσωπο της Ντενίς, που αντιμετωπίζει τα σχεδιάσματα της αφίσας του Μπελογιάννη ως χρηστικό αντάλλαγμα για ν’ ανταποκριθεί στην οικονομική της δυσπραγία.
Ο 74χρονος σήμερα Γ.Β. Δερτιλής, τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ως το 2009 διευθυντής Σπουδών στην περίφημη École des Hautes Etudes, που έζησε και την Κατοχή και τη Χούντα, περιγράφει σε συνέντευξή του το μέγεθος της νεοελληνικής φθοράς: ‘’Τα αίτια της κρίσης δεν είναι μόνο πολιτικά. Είναι δυστυχώς πολύ βαθύτερα, είναι πολιτισμικά. Διακόσια χρόνια τώρα, η εμφυλιοπολεμική μας ιστορία δεν μας έμαθε τίποτε. Και εβδομήντα χρόνια τώρα, καλλιεργούμε την εμφυλιοπολεμική μας νοοτροπία. Οι φιλόδοξοι δημαγωγοί, δεξιοί και αριστεροί, την εκμεταλλεύονται σαν να μην τελείωσε ποτέ ο Εμφύλιος.’’
Οι σκοτεινές πλευρές της σύγχρονης Ιστορίας, που εξ αντικειμένου επηρεάζουν καταλυτικά την ελληνική συγχρονία, μα κατά κύριο λόγο υποθηκεύουν ακόμη μια φορά το ορατό μέλλον δύο γενιών νέων ανθρώπων, μόνον ως μυθιστόρημα νουάρ μπορούν να αποδοθούν, μας λέγει ο συγγραφέας. Και δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε. Με χειρισμό της οικονομίας του λόγου που προσιδιάζει σε καταξιωμένο ποιητή, ο Νίκος Δαββέτας αποφεύγει την αμφιλεγόμενη μανιέρα του πρωτοπρόσωπου –παντογνώστη αφηγητή. Βαδίζοντας στα βήματα κορυφαίων παραμυθάδων του 20ου, όπως ο Ίταλο Καλβίνο και ο Μίλαν Κούντερα, καταργεί τις παραδοσιακές φόρμες και εισάγει ποικίλες προσλαμβάνουσες της πραγματικότητας, μέσα από ψηφίδες αφηγήσεων κι αναμνήσεων τρίτων, στην προσπάθεια του Υποκειμένου/ κεντρικού ήρωα να συγκροτήσει μιαν ελάχιστη συνισταμένη Ιστορία και εντέλει την πολυπόθητη συλλογικότητα.
‘’… Στο μυθιστόρημά μου δεν θέλω σώνει και καλά να απομυθοποιήσω κάποια πρόσωπα της Αριστεράς, όπως ειπώθηκε, όμως υπάρχει στα πορτρέτα τους μια αλλαγή φωτισμού, θα έλεγα. Με ενδιαφέρει να δω ένα ιστορικό πρόσωπο από μια διαφορετική οπτική γωνία, πιο ανθρώπινη, πιο ανάγλυφη, με λιγότερες σκιές. Θυμάμαι πάντα έναν στίχο του Γιάννη Ρίτσου που λέει “Και οι ήρωες μας Θέ μου, έχουν παχύνει και ασχημύνει”. Το ερώτημα συνεπώς είναι αν έχεις τα κότσια να πεις ότι, ναι, με τα χρόνια, κάποιοι “πάχυναν κι ασχήμυναν”, άλλαξαν ρόλους και συμπεριφορές. Αν αυτό το βλέπεις και δεν το γράφεις, δεν είσαι συγγραφέας…’’
Το αποτέλεσμα είναι μια μυθοπλασία- συρραφή σπαραγμάτων, στη γραμμή μιας ευπρόσδεκτης νέας φουρνιάς δημιουργών -θα αποδελτιώσω πολύ πρόχειρα τη Σοφία Νικολαΐδου και την Έλενα Χουζούρη, από τους ξένους τον Πάολο Ντι Πάολο- που καταπιάνονται με θέματα που χρήζουν λεπτών χειρισμών και δύσκολων αποφάσεων, όπως είναι η εθνική μας μισαλλοδοξία, η πολιτική διαπλοκή, η ηθική ένδεια και η αποκαθήλωση των ειδώλων του παρελθόντος, η ένοχη και συνάμα εγκληματική σιωπή ως απόρροια του τραύματος, εν κατακλείδι η σχέση του πλαστού με το αυθεντικό και το ζήτημα της μετα-μνήμης, με σαφή στόχευση τη συγκρότηση μιας υγιούς και βιώσιμης κοινωνικής πρότασης για το μέλλον, όχι με όρους μεμψιμοιρίας των συμβιβασμένων με την ήττα, αλλά με όρους δημιουργίας, εκείνης της δημιουργίας που συνιστά ο έρωτας.
Γιώργος Στυλιανού
Written by Το Ρήγμα που Ενώνει
We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου