Της Λήδας Καζαντζάκη

Ζούμε σε μια χώρα, σε μια πόλη όπου η μνήμη σβήνεται συστηματικά και με πρωτοφανή εμμονή από το τέλος του Β' Μεγάλου Πολέμου μέχρι τις μέρες μας. Οι ρυθμοί της ισοπέδωσης γίνονται ολοένα και πιο γρήγοροι. Τα μνημεία της νεότερης Ιστορίας μας, σημεία αναφοράς και αναστοχασμού, απαραίτητα στοιχεία για τη συγκρότηση ενός πολίτη, γκρεμίζονται, για να δώσουν τη θέση τους σε τσιμεντένια ή γυάλινα πολυώροφα, ουδέτερα προπάντων κτήρια που δεν μιλούν σε κανένα.
Σ' αυτή τη λήθη επιχειρεί να θέσει αναχώματα η έκθεση "Κρίσιμη Τέχνη, Τέχνη στην Κρίση" με έργα των Άννας Κινδύνη, Βλάση Κανιάρη, Γιάννη Ψυχοπαίδη και Δημήτρη Κατσούδα, που συνδιοργανώνει η Εταιρεία για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας της Δημοκρατίας στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. Σ' αυτή τη λήθη επικεντρώθηκε η προχθεσινή πρώτη συζήτηση στο πλαίσιο της έκθεσης, με αφετηρία τα έργα της Άννας Κινδύνη.


Ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης τόνισε τη σημασία της μεταφοράς του προβληματισμού που διατυπώθηκε σε μια σειρά σεμιναρίων επί δύο χρόνια σε σχέση με την κρίση στο πεδίο της τέχνης.
Ο εικαστικός και ομότιμος δάσκαλος της ΑΣΚΤ Γιάννης Ψυχοπαίδης αναφέρθηκε στις δυσκολίες που βρήκε όταν αναζήτησε «τις φόρμες εκείνες που αποτυπώνουν την ελληνική Ιστορία από την Κατοχή έως σήμερα και καταγράφουν την κρίση», με «τέσσερις γενιές, τέσσερις διαφορετικές δουλειές και παραδειγματικές εικόνες».
Ο ιστορικός Πολυμέρης Βόγλης, ο οποίος αποτύπωσε συνοπτικά και λεπτομερώς το «ιστορικό πλαίσιο που βρίσκεται πίσω από το έργο της Κινδύνη» και συγκεκριμένα την «ταξική πείνα» της Κατοχής.
Η συγγραφέας Άλκη Ζέη μίλησε για την άλλη πλευρά, «την πιο χαρούμενη», όπως είπε, περιέγραψε την πολιτιστική έκρηξη που συνέβη στη διάρκεια της Κατοχής: Την ίδρυση του Θεάτρου Τέχνης από τον Κουν, τις πρώτες εκδόσεις των ποιημάτων του Ελύτη και του ποιήματος του Γκάτσου, το στήσιμο του εκδοτικού οίκου Ίκαρος «σε μια γωνιά ενός καταστήματος που πουλούσε γραφομηχανές», τα «μαθήματα ελευθερίας που έδινε ο Κακριδής μέσα από τα αρχαία κείμενα» στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών.
Στο ίδιο κλίμα, παρουσιάζοντας γλαφυρά τις παραστάσεις του «πεινασμένου Καραγκιόζη που προσπαθούσαν να τον πείσουν ότι έγινε Πατισάχ», κινήθηκε και η Νέλλη Ανδρικοπούλου, η επιβάτης του «Ματαρόα», του θρυλικού πλοίου που μετέφερε το 1945, ως υποτρόφους της γαλλικής κυβέρνησης, 130 Έλληνες επιστήμονες και καλλιτέχνες, διασώζοντάς τους από τον Εμφύλιο.
Συγκινητική και η παρέμβαση της ανιψιάς τής Άννας Κινδύνη Μαργαρίτας Παπαδημητρίου, που ακολούθησε τη θεία της το 1945 στο Παρίσι και κατέγραψε την έκπληξη των Γάλλων για τα δεινά που πέρασε ο ελληνικός λαός όταν αντίκρισαν τις μορφές της σε μια μικρή υπόγεια γκαλερί.
Η πρώτη αυτή συνάντηση έδειξε ότι τα κατά Αριστοτέλη Νικολαΐδη ερωτήματα τι είναι τέχνη, τι είναι ποίηση, «δεν μπορούν καν να είναι ερωτήματα, αλλά μια συνεχής δημιουργία... η οποία μπορεί να αλλάξει τους κανόνες της γλώσσας και της ζωής».