της Λήδας Καζαντζάκη
Τις ημέρες αυτές εκτίθενται στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στο Μεταξουργείο, υπό τον τίτλο «Κρίσιμη τέχνη, Τέχνη στην Κρίση», μαζί με τα έργα άλλων τριών εικαστικών, των ΒλάσηΚανιάρη, Γιάννη Ψυχοπαίδη και Δημήτρη Κατσούδα, μερικές από τις σημαίνουσες δημιουργίες της καλλιτέχνιδας Άννας Κινδύνη. H μεγαλύτερη παρουσιάζεται πρώτη φορά στο ευρύ κοινό χάρις στις προσπάθειες του εικαστικού καλλιτέχνη, βασικού εμψυχωτή και επιμελητή της έκθεσης Γιάννη Ψυχοπαίδη σε αγαστή συνεργασία με την ανιψιά της Μαργαρίτα Παπαδημητρίου.
Έρχομαι αντιμέτωπη με εικόνες που έχει σφραγίσει ανεξίτηλα η πείνα της κατοχής στην Αθήνα του 1941-42, με πρόσωπα και φιγούρες που κατοικούν και στοιχειώνουν το σύνολο του έργου της Κινδύνη, το παρελθόν το δικό μας, αλλά και το παρελθόν και το παρόν ολόκληρου του κόσμου.
Οι φιγούρες τους, μητέρες με παιδιά, ανατρέπουν το κλασικό, ειδυλλιακό μοτίβο τής, ευτυχισμένης μέσα σε ένα προστατευμένο αστικό περιβάλλον, θηλάζουσας των παλαιών Ολλανδών δασκάλων του 17ου αιώνα, των διαποτισμένων από το πνεύμα του προτεσταντισμού, αλλά και των καλλιτεχνών των εμπνευσμένων από τις ιδέες του Διαφωτισμού και τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης.
Συνεχίζουν έτσι τη ριζοσπαστική αλλαγή στον τρόπο αποτύπωσης της μάνας που άρχισε να συντελείται, σύμφωνα με τα προτάγματα του μοντέρνου, στη συμβολική «Μαντόνα» και το μουμιοποιημένο έμβρυο του Έντβαρντ Μουνκ, το 1902, και στις ρεαλιστικά ή εξπρεσιονιστικά δοσμένες μάνες με τα παιδιά τους των Όττο Ντιξ και Κόνραντ Φελιξμίλερ, τις τοποθετημένες στα φτωχά και φθαρμένα δωμάτια της εργατικής τάξης και στα βιομηχανικά τοπία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
Το απόσπασμα από το γράμμα του ζωγράφου και μέλους του ΚΚΓ Φελιξμίλερ για την περιοχή του Ρουρ, από το 1920, δείχνει κατάδηλα τη νέα κοινωνική και πολιτική αντίληψη του πραγματικού στην τέχνη:
«Θα μου μείνει αξέχαστο (...) το πόσο θλιβερά υψώνονται τα μονότονα, μαυρισμένα σπίτια των εργατών μέσα στους καπνούς του τοπίου, δίπλα ακριβώς στα γιγαντιαία τέρατα των ανθρωποφάγων ορυχείων. Συχνά συναντούσαμε ανθρώπους: (...) μια γυναίκα ανθρακωρύχου με το παιδί της (τον μελλοντικό ανθρακωρύχο) (...) έβλεπα συχνά στα πρόσωπά τους το δύσκολο αγώνα του ανθρώπου για την προσωπική του επιβίωση ταυτόχρονα ως αγώνα του ανθρώπου ως κοινωνία...».
Ενσωματώνουν όμως και μια τρυφερή, πανανθρώπινη χροιά του τραύματος της απώλειας που προκαλεί ο θάνατος. Αυτήν που αναδύθηκε για πρώτη φορά στην κοσμική τέχνη, στα επηρεασμένα από τη θρησκευτική εικονογραφία, γλυπτά, χαρακτικά και σχέδια της Γερμανίδας χαράκτριας και γλύπτριας Καίτε Κόλβιτς (1867-1945).
Η Κόλβιτς, πρέπει να επισημάνω, έχασε γιο και εγγονό στους δυο μεγάλους πολέμους, αντίκρισε τα πεινασμένα παιδιά της Γερμανίας και τη φρίκη του ναζισμού, πέθανε λίγο πριν από την κατάρρευσή του.
Δείχνει με τη γλώσσα του σώματος και του κοφτερού, ρεαλιστικού σχεδίου τα «Παιδιά που πεινούν», τον «Θρήνο», τον πόνο και την απόγνωση της μάνας, όταν «Ο θάνατος αρπάζει το παιδί», αλλά και τη βούλησή της να τα προστατέψει περικλείνοντάς τα μέσα στους γενναιόδωρους βραχίονές της.
Πρόκειται, όπως η ίδια έχει πει, «για μια συνεχή συνομιλία με τον θάνατο» σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι μορφές και αποτυπώνεται ολοένα και πιο θολά ο ζωγραφικός χώρος.
Η Άννα Κινδύνη βίωσε διπλά την εξορία, ως βρέφος με την οικογένειά της από τη Μικρά Ασία και ως νεαρή γυναίκα, υπότροφος του γαλλικού κράτους, που διέφυγε τον εμφύλιο το 1945. Έζησε διπλά τον θάνατο από πείνα στην Κατοχή των ναζί ως υπάλληλος του δήμου που τον κατέγραφε και ως πολίτις που τον έβλεπε καθημερινά.
Σμίλεψε με κάρβουνο τις φιγούρες της.
Έπλασε πρόσωπα παιδιών και μανάδων απισχνασμένα τόσο πολύ που δεν μοιάζουν πια με ανθρώπινα πρόσωπα και θυμίζουν ζωάκια, επίπεδα κι αρχαϊκά, που πεινούν για τη ζωή που ο γυμνός μαστός εκφράζει και δίνει.
Ανακαλεί στη μνήμη τις φωτογραφίες των επιζησάντων στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των ναζί.
Προβάλλει υπόλευκα μέσα από σκούρες, αυθόρμητα δοσμένες επανειλημμένα, νευρώδεις, εξπρεσιονιστικές γραμμώσεις, όπου η κόχη του ματιού είναι ένα απλό βαθούλωμα και η κόρη μια μαύρη, ρέουσα, σαν δάκρυ, κηλίδα που στοχεύει με την ευθύτητα της αδιύλιστης ματιάς των παιδιών. Δηλώνουν επιπλέον μια στάση στοχασμού αλλά και απόγνωσης πάνω σε σκελετωμένα, λεπτά σαν σωληνάκια, χεράκια, ανάλογη με τα αυτοβιογραφικά πορτρέτα της Κόλβιτς.
Συνέθεσε συμπλέγματα μανάδων και παιδιών που στηρίζουν την αποσπασματική και αφηρημένη αποτύπωση των μορφών τους μοναχά στη στιβαρή, δυναμική χειρονομία του εναγκαλισμού τους.
Έφτιαξε κουρνιασμένες φιγούρες που μοιάζουν τόσο με την παγωμένη γριά του Μπάρλαχ αλλά και την αποκαλούμενη «Πιετά», της Κόλβιτς, την καμωμένη από μπρούντζο μεταξύ 1937 και 1939. Έχοντας αφαιρέσει εντελώς το οποιοδήποτε αφηγηματικό στοιχείο.
Παρατηρώ το έργο της Άννας Κινδύνη σε συνάρτηση με το έργο της Καίτε Κόλβιτς που κρατώ στο νου μαζί με ερωτήματα, όπως εκείνο της Κόλβιτς «Μήπως η γλυπτική μου είναι απλά ένα μεταφερθέν σχέδιο;», που θα μπορούσε να τεθεί αντίστροφα και για το έργο της Κινδύνη. Μήπως δηλαδή οι ιστορίες της για τον θάνατο και τη μητρική αγάπη είναι γλυπτά που έχουν μεταφερθεί στη ζωγραφική με το κάρβουνο;
Διακρίνω και στις δύο εικαστικούς μια γραφή πυκνή και διαχρονική στα νοήματά της, που, παρά τις υφολογικές της διαφορές και διακρίσεις, τις συνδέει στις αναζητήσεις και στις φόρμες που πλάθουν, στη αισθητική που προβάλλουν.
Είναι μια καθαρά συνειδητοποιημένη, τρυφερή και ταυτόχρονα αυστηρή γραφή που δένει το προσωπικό με το κοινωνικό και το πολιτικό, αντιστέκεται με υπομονή και επιμονή στη βία του ολοκληρωτισμού και του επεκτατικού πολέμου με τον καθημερινό και απλό ανθρωπισμό των συναισθημάτων.
Αναρωτιέμαι αν υπάρχει μια γυναικεία ματιά θεώρησης του κόσμου που δεν πρέπει να συγχέεται με το ιδεολόγημα της γυναικείας τέχνης και της στενής, έμφυλης κατηγοριοποίησής της, μια ματιά που αξίζει να ερευνήσουμε.
Written by Το Ρήγμα που Ενώνει
We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου