«Μόνες περγαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος»

της Αγγελικής Κώττη

Ο ποιητής είναι πάντοτε ο δημιουργός ενός Σύμπαντος, ενός Κόσμου. Των δικών του. Η έμπνευση τον οδηγεί στα βάθη τους. «Do I dare / Disturb the universe?» αναρωτιέται και ρωτά ο Τ.Σ. Ελιοτ. Από την απάντηση εξαρτώνται πολλά. Τολμώ; Και πόσο; Οσο έχω και κατέχω, αφού ό,τι έχει ο καθείς, βγάζει στην επιφάνεια.

 

Ο Χάρης Βλαβιανός έχει ενστάσεις περί ενός τμήματος της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, τις οποίες περιφέρει από το 2009. Εσχάτως, τις παρουσίασε διανθισμένες με άσχετες γνώμες τρίτων στο τεύχος Σεπτεμβρίου της έκδοσης The Athens Review of books, υπό τον τίτλο «Σκέψεις σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης / Ρίτσος: ασυμβίβαστος ποιητής ή δειλός κομφορμιστής;» Οι «σκέψεις σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης», προϋποθέτουν κάτι νέο, που εσωτερκά σού ασκεί αφόρητη πίεση. Αλλά, την εξέφρασε χρησιμοποιώντας τα ίδια πάνω- κάτω επιχειρήματα, στην ουσία το εξής ένα:

 

«Παρ’ όλο που αφιέρωσε ποιήματά του στον Στάλιν και το αιμοσταγές Κόμμα του, συνεχίζει και σήμερα να διαβάζεται σαν να μη συνέβη απολύτως τίποτα.»

 

Δίνω μια ακόμη «βοήθεια». Αλλού, γράφει:

 

«Ο Πάουντ επομένως έχασε (ευτυχώς) στην πολιτική, αλλά κέρδισε στην ποίηση, κι αυτό που εκείνος ονόμασε «αποτυχία» δεν είναι παρά νίκη πάνω στις δυνάμεις εκείνες που απειλούν διαρκώς την εύθραυστη επικράτεια της ζωής. Ο Ρίτσος, από την άλλη, δεν θεώρησε αναγκαίο να προβεί σε παρόμοια ομολογία. Απολάμβανε ως το τέλος τις κομματικές δάφνες, ήσυχος ότι το (κομμουνιστικό) μέλλον θα είναι στο πλευρό του.» (προσοχή: ο Πάουντ, πολύ μεγάλος ποιητής στ’ αλήθεια, είχε συνταχθεί με τον φασισμό. Πώς εξομοιώνεται η περίπτωσή του με του κομμουνιστή Ρίτσου; Ανιστόρητο τουλάχιστον και οπωσδήποτε απαράδεκτο).

 

Επιπλέον, το αντιθετικό δίδυμο «Πάουντ»- «Ρίτσος» χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με όσα διαδραματίζονται εδώ και καιρό στην Ευρωπαϊκή Ενωση, («καταδίκη» φασισμού- κομμουνισμού). Όπως θα έκανε κάθε καλός συστημικός διανοούμενος, ο Βλαβιανός έντυσε, απλώς, με παραδείγματα το ιδεολόγημα.. Η δημοσίευση του κειμένου του –όλως τυχαίως…- συμπίπτει απολύτως με την εμφατικά επαναλαμβανόμενη, καταδικαστέα κι επικίνδυνη θεωρία των «δύο άκρων». Για όποιον είχε αμφιβολίες.

 

Η κομματική ένταξη του Ρίτσου, κάποια από τα ποιήματα που έγραψε για πρόσωπα όπως ο Στάλιν (τρομακτική προσωπικότητα κατά τη γνώμη μου) οδηγούν ώστε το «επαναστατικό» έργο του ποιητή να… τι; Να καταδικαστεί; Να κριτικαριστεί- μηδενιστεί; Να σταλεί στο πυρ το εξώτερον; Να μη διαβάζεται; ποια ποινή και για ποιο ακριβώς «αμάρτημα» θα πρέπει να «φορτωθεί» ο Ρίτσος 23 χρόνια μετά τον θάνατό του, χρόνια, κατά τα οποία ο ποιητής συνεχίζει να διαβάζεται; Ο κατά Λειβαδίτη «Δίκαιος Χρόνος» ίσως ψιθυρίζει κάτι… Στο άρθρο του Βλαβιανού παρατίθενται αποφθέγματα, γεγονότα ζωής, στίχοι, ιδίως κάποιων μεγάλων ποιητών αντίθετων με τη σοβιετική εξουσία, σαν τον Παστερνάκ και την Αχμάτοβα, που διώχθηκαν απηνώς για τα «πιστεύω» τους. Η μανιχαϊστική εξέταση δεδομένων του Ρίτσου, σε αντιπαράθεση με τα δικά τους, δίνει συμπεράσματα ανάλογα με αυτά που θα έβγαζε ο «Ριζοσπάστης» από την ανάποδη, εφόσον θα έγραφε για τα ίδια πρόσωπα. Δυσάρεστο, οπωσδήποτε…

 

Ας σοβαρευτούμε: ο Γιάννης Ρίτσος ουδέποτε επιχείρησε να κερδίσει από την ιδεολογία του. Δεν προσήλθε στην Αριστερά με νεανική ελαφράδα. Συντάχθηκε με το κομμουνιστικό κίνημα στην εξαιρετικά δύσκολη δεκαετία του ’30. Διώχθηκε για τις ιδέες του, φυλακίστηκε, εξορίστηκε στη Λήμνο, στη Μακρόνησο, στον Αη Στράτη, στη Λέρο, στη Γυάρο, έζησε σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Σάμο, πέρασε από τμήματα μεταγωγών, πολεμήθηκε κι εκείνος και η ποίησή του. Πολλά έργα του χάθηκαν ή καταστράφηκαν από φόβο εκείνων στους οποίους τα είχε εμπιστευτεί κατά τη διάρκεια περιόδων πολιτικής ανωμαλίας. Τα βιβλία του απαγορεύθηκαν. Οι δικτάτορες έβαλαν τα τανκς τους μπροστά από τους στίχους του για να μη φύγουν στο εξωτερικό. «Πέταξαν» όμως πάνω από τις κάνες των όπλων και έδωσαν τον δικό τους τόνο στον αγώνα κατά της τυραννίας. Δεν υποχώρησε ποτέ. Κομφορμιστής; Δειλός; Ε, όχι!

 

Η δήλωση του Οδυσσέα Ελύτη για τον θάνατο του Ρίτσου ήταν χαρακτηριστική:

 

«Εκτιμούσα βαθύτατα και την ποίηση και τον άνθρωπο. Η αφοσίωσή του στην ποίηση και στα ιδανικά που πίστεψε αποτελούν ένα μοναδικό και αξιοθαύμαστο παράδειγμα.»

 

Ριζοσπάστης 13/11/1990 σελ 19

 

Όταν ένας Ελύτης λέει αυτά, οι άλλοι μπορούν να λένε ότι θέλουν.

 

ΥΓ1. Ο Χ.Β. σημειώνει: «Αν ισχύουν όσα μου έχει εκμυστηρευθεί στενή του φίλη, ο Ρίτσος συνήθιζε να παίρνει τον Ριζοσπάστη και να διαβάζει τις αποφάσεις των διαφόρων Κεντρικών Επιτροπών σαν φρέσκα, υπέροχα πορνογραφήματα, αντικαθιστώντας ονόματα, ιδιότητες κ.λπ. με διάφορα όργανα της ανθρώπινης ανατομίας! Στον δημόσιο χώρο όμως ήταν ως γνωστόν δειλός. Δεν τολμούσε ν’ αμφισβητήσει δημοσίως τις αποφάσεις του ΚΚΕ ακόμα κι όταν ιδιωτικά τις χλεύαζε. Είχε, όπως είπαμε, τους λόγους του.» Οι «προστατευόμενοι μάρτυρες» είναι εσχάτως της μόδας και δεν ξενίζουν οι ανώνυμοι φίλοι με τα σκαμπρόζικα κουτσομπολιά. Όμως, σε επόμενη παράθεση του ευφάνταστου ανεκδότου, ας ληφθούν υπόψη τα πραγματολογικά στοιχεία. Μέχρι τον θάνατο του ποιητή, και πολύ μετά, η κεντρική επιτροπή για λόγους περιφρούρησης δεν δημοσίευε ονόματα και ιδιότητες των μελών της. Γενικώς, δεν δημοσίευε ΚΑΘΟΛΟΥ ονόματα και ιδιότητες.

 

ΥΓ2. Επειδή ο Χ.Β. είναι μετρ στα παραθέματα, (“Indeed” « Hamlet», Act Ι scene 2) παρακαλώ θερμά να πει από ποιο γραπτό του Ρίτσου προέρχεται το: τα «σοβιετικά τανκς χόρευαν βαλς στην Πράγα», (εισαγωγικά δικά του) διότι όσο κι αν διορθώνω τη συκοφαντία, αυτή, δυστυχώς, επιπλέει.

 

Κείμενο από την “Αυγή της Κυριακής”

Browse More Articles

Tweet

Written by Το Ρήγμα που Ενώνει

We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.