Αν δείτε δύο μαύρα μάτια ζωγραφισμένα σε αρχαίο αγγείο, μη φανταστείτε πως αποτελούν μια παραξενιά του ζωγράφου ή έστω ένα διακοσμητικό μοτίβο.
Ούτε η γλυπτή απόδοση ενός χάλκινου φαλλού, με πόδια αλόγου και καμπανάκια να κουδουνίζουν από κάτω, έχει να κάνει με κανένα διαστροφικό αρχαίο δημιουργό. Και τα δύο έργα έχουν αποτρεπτικές ιδιότητες για το βάσκανο μάτι.
Τα ορθάνοιχτα μαύρα μάτια τα βλέπουμε συνήθως πάνω ή μέσα σε αρχαία αγγεία πόσης, που χρησιμοποιούσαν οι συμποσιαστές ακριβώς για να αποφύγουν το «μάτιασμα». Τα βλέπουμε ως φυλαχτά και στις μέρες μας, τάματα κρεμασμένα στις εικόνες μέσα στις εκκλησιές.
Οταν θέλουμε να αποτρέψουμε το κακό από επάνω μας, τι κάνουμε; Φτύνουμε τον κόρφο μας. Κι όταν η γιαγιά ξεματιάζει το εγγονάκι της, λέει από μέσα της κάποιες ευχές φτύνοντας το παιδί. Λοιπόν, το φτύσιμο ως αποτρεπτικό της βασκανίας έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Ισως γιατί το σάλιο έχει αντισηπτικές ιδιότητες, όπως διαβάζουμε στο εξαιρετικό βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε, «Βάσκανος Οφθαλμός. Σύμβολα μαγείας από ιδιωτικές αρχαιολογικές συλλογές».
«Οι μητέρες ή οι τροφοί, όταν φοβούνταν για την υγεία του βρέφους, έβρεχαν το μέτωπο και τα χείλη του με σάλιο, χρησιμοποιώντας το μέσο δάκτυλο. Επίσης, όποιοι θεωρούσαν ότι είχαν ευτυχήσει τόσο ώστε να επισύρουν τον φθόνο των θεών ή των ανθρώπων "εις κόλπον έπτυον", όπως έφτυναν και στον κόρφο τους όταν ήθελαν να προφυλαχτούν από τον κίνδυνο μολυσματικής ασθένειας ύστερα από συνάντησή τους με ασθενή», διαβάζουμε.
Η ιδέα των αρχαιολόγων της Εφορείας Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Αρχαιολογικών Συλλογών και της προϊσταμένης Χριστίνας Μερκούρη να γραφούν μια σειρά από επιστημονικά τεκμηριωμένα άρθρα πάνω στη βασκανία και τα μάγια, ξεκίνησε ουσιαστικά από τον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών πέρυσι και φέτος, που ήταν αφιερωμένος στο θέμα «Μάγοι, ξόρκια, φυλαχτά: Η μαγεία στον αρχαίο και χριστιανικό κόσμο».
Οι υπερφυσικές δυνάμεις και η επίδρασή τους πάνω σε όλα τα όντα, ακόμη και στα αντικείμενα, απασχολούν τον άνθρωπο από την 4η χιλιετία π.Χ. Απόδειξη, ότι έχουν βρεθεί στην Αίγυπτο αποτροπαϊκά για μάγια, που χρονολογούνται σε αυτή την εποχή. Κι επειδή η βασκανία και η δύναμή της είναι διαδεδομένη σε όλες τις εποχές, η ομάδα της Εφορείας Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Συλλογών επικεντρώθηκε σε αυτή.
Το υλικό της μελέτης το είχαν ήδη στα χέρια τους. Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί τι θησαυρούς κρύβουν -και σε αυτό το θέμα- όχι μόνο τα δημόσια μουσεία, αλλά και οι ιδιωτικές αρχαιολογικές συλλογές. Αποκαλύπτεται για μία ακόμα φορά και σ' αυτή την έκδοση, η οποία διερευνά τη βασκανία από την αρχαιότητα μέχρι και τα νεότερα χρόνια. Το θέμα εξετάζεται από διάφορες πλευρές. Μέσα από τη θρησκεία, τη μυθολογία, την καθημερινότητα και την κοινωνική ζωή.
Ετσι, στην πρώτη ενότητα με τίτλο «Πολυκίνητος γαρ η όψις» μαθαίνουμε πως τα πρώτα «αντιβασκάνια» βασίζονται σε χειρονομίες, οι οποίες επεδίωκαν να διασπάσουν την ένταση του βλέμματος και να μειώσουν την ολέθρια δύναμή του. Η χρήση των δαχτύλων είναι παμπάλαιη μέθοδος κατά της βασκανίας και αποδίδεται σε διάφορα υλικά (μέταλλο, πέτρα, πηλός) εν είδει φυλαχτών.
Στη δεύτερη ενότητα, «Ως μη βασκανθώσιν», θίγονται ζητήματα που αφορούν την προσπάθεια άπωσης της βασκανίας με δρώμενα και αντικείμενα, αποτρεπτικά του κακού αλλά και εφελκυστικά του καλού.
Υπάρχουν, όμως, και «Οι μάγοι-θεοί» και άγιοι που συνδέθηκαν ποικιλοτρόπως με τη μαγεία, από την προϊστορία μέχρι και το Βυζάντιο (π.χ. Εκάτη, Ερμής, Αγιος Νικόλαος).
Το βιβλίο κλείνει με τη «Μαγεία στην αρχαία Αίγυπτο», μια χώρα όπου η μαγεία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκευτική πρακτική.
* Η έκδοση παρουσιάζεται αύριο, στις 12, στο Βυζαντινό Μουσείο (Βασ. Σοφίας 22).
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=13/12/2010&id=232778
Written by Το Ρήγμα που Ενώνει
We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου