Γκράχαμ Γκρην: Οι θεατρίνοι (μτφ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ, εκδ. Πόλις, 2014)
Δεκαετία του 1960. Το φορτηγό πλοίο Μήδεια κατευθύνεται προς την Αϊτή. Επιβάτες του, μεταξύ άλλων, ο κύριος Μπράουν (ιδιοκτήτης ενός μικρού και ελαφρώς ξεπεσμένου ξενοδοχείου στην πρωτεύουσα της Αϊτής, το Πορτ-ω-Πρενς), το ζεύγος Σμιθ (ο κύριος Σμιθ είχε υπάρξει κάποτε υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ εκ μέρους των χορτοφάγων και είχε επιβραβευθεί με δέκα χιλιάδες ψήφους) και ο μυστηριώδης «ταγματάρχης» Τζόουνς που όλα δείχνουν πως είναι ένας απατεώνας ολκής.
Η Αϊτή κυβερνιέται από τον Φρανσουά Ντιβαλιέ, τον διαβόητο Πάπα Ντοκ, που έχει επιβάλει μια αιμοσταγή δικτατορία, μία από τις χειρότερες της Λατινικής Αμερικής, στηριγμένος στους τρομερούς μυστικούς αστυνομικούς με τα μαύρα γυαλιά, τους Τοντόν Μακούτ (Μπαμπούλες). Η χώρα ζει βυθισμένη στον τρόμο. Άνθρωποι εξαφανίζονται διαρκώς, κανείς δεν τολμά να μιλήσει γι’ αυτούς, έτσι κι αλλιώς κανείς δεν είναι ασφαλής, ακόμα και οι υπουργοί μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να χαθούν από προσώπου γης. Οι πρεσβείες των ξένων χωρών γεμίζουν κάθε μέρα και με περισσότερους πρόσφυγες.
Με το που φτάνει η ομάδα των συνταξιδιωτών στην Αϊτή, αρχίζουν οι περιπέτειες. Ο Τζόουνς συλλαμβάνεται για άγνωστο λόγο στα σύνορα, ο Μπράουν βρίσκει στην πισίνα του ξενοδοχείου του το πτώμα ενός υπουργού που, όταν έπεσε σε δυσμένεια, προσπάθησε να διαφύγει, χωρίς επιτυχία όμως, ενώ οι Σμιθ αναζητούν έναν υπουργό για τον οποίο έχουν μια συστατική επιστολή, χωρίς να γνωρίζουν ότι ο υπουργός αυτός είχε μόλις αυτοκτονήσει στην πισίνα του Μπράουν. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η παράνομη ερωτική σχέση του Μπράουν με τη σύζυγο ενός πρέσβη, και το υλικό ενός κλασικού βιβλίου του Γκράχαμ Γκρην είναι έτοιμο και πλήρες.
Το ενδιαφέρον, όπως πάντα στα βιβλία του Γκρην, είναι ότι, καθώς αναπτύσσεται το «αστυνομικό» σκέλος τής (όπως πάντα δυνατής) πλοκής, αναπλάθεται μια εξαιρετική εικόνα της Αϊτής του Πάπα Ντοκ. Ο φόβος που παγώνει τους πάντες στη χώρα, ντόπιους και ξένους, η ασυδοσία της μυστικής αστυνομίας, η απελπισία που μετουσιώνεται σε μοιρολατρία, η ανυπαρξία δικαιοσύνης («ένας μάρτυρας εδώ μπορεί να υποφέρει όσο και ο κατηγορούμενος»), τα φυλετικά ζητήματα («σε μια χώρα όπου οι μιγάδες είναι πρόσωπα σε αναμονή της θανατικής καταδίκης»), το αντικομμουνιστικό προπύργιο («εμείς είμαστε ο πραγματικός προμαχώνας ενάντια στον κομμουνισμό. Κανένας Κάστρο δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ») και οι καπιταλιστές επιχειρηματίες («ένας καπιταλιστής θα είναι πάντα αφοσιωμένος, αρκεί να παίρνει μια μίζα είκοσι πέντε τοις εκατό»), το φάντασμα των ανταρτών στον βορρά.
Τελικά, η νοσηρή ατμόσφαιρα της Αϊτής διαλύει και διώχνει μακριά τα πάντα· μια λύση για κάποιους ίσως ήταν ο Άγιος Δομίνικος, το άλλο μισό του νησιού της Ισπανιόλας, «αν μερικούς μήνες αργότερα δεν ερχόταν και η σειρά του να γνωρίσει τη βία». Για τέτοιους ανθρώπους, σε τέτοιους τόπους, ποτέ δεν μπορεί να υπάρχει χάπι-εντ.
Ο Γκρην, ως συνήθως, χτίζει στέρεους και πολύπλευρους χαρακτήρες (ακόμα και ο γραφικός κύριος Σμιθ εκπλήσσει με τις αντιδράσεις του), αναδεικνύοντας την τραγικότητα του συνόλου των πρωταγωνιστών, παρά τις όποιες διαφορές στις στάσεις και τις διαδρομές τους. Στήνει εξαιρετικούς διαλόγους, πάντα με το σαρκαστικό, διαβρωτικό χιούμορ του (δεν είναι μόνο «ο τυφώνας Χέιζελ που είχε εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού στην ενδοχώρα – ο ακριβής αριθμός των νεκρών ποτέ δεν είχε αποκαλυφθεί»· είναι και οι απολαυστικοί, γεμάτοι υποκρισία, διάλογοι με τα διεφθαρμένα κυβερνητικά στελέχη που αποτυπώνουν με τον πιο ειρωνικό τρόπο τους κώδικες του φόβου και της διαρκούς απειλής που βασιλεύουν στη χώρα).
Οι θεατρίνοι μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο λίγο μετά την έκδοσή τους, η οποία –ειρήσθω εν παρόδω– προκάλεσε και την οργισμένη αντίδραση του ίδιου του Ντιβαλιέ, η οποία περιγράφεται και στην εισαγωγή του βιβλίου από τον ίδιο τον Γκρην, που περιγράφει τις ύβρεις του Ντιβαλιέ ως τη μοναδική κριτική που είχε ποτέ από αρχηγό κράτους.
Με την έκδοση των Θεατρίνων, προστίθεται ακόμα ένας τίτλος στις έτσι κι αλλιώς ευπρόσδεκτες νέες εκδόσεις των βιβλίων του Γκράχαμ Γκρην, ενός συγγραφέα που δεν έχει εκτιμηθεί πάντα όσο πρέπει.
Κώστας Αθανασίου
Δεκαετία του 1960. Το φορτηγό πλοίο Μήδεια κατευθύνεται προς την Αϊτή. Επιβάτες του, μεταξύ άλλων, ο κύριος Μπράουν (ιδιοκτήτης ενός μικρού και ελαφρώς ξεπεσμένου ξενοδοχείου στην πρωτεύουσα της Αϊτής, το Πορτ-ω-Πρενς), το ζεύγος Σμιθ (ο κύριος Σμιθ είχε υπάρξει κάποτε υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ εκ μέρους των χορτοφάγων και είχε επιβραβευθεί με δέκα χιλιάδες ψήφους) και ο μυστηριώδης «ταγματάρχης» Τζόουνς που όλα δείχνουν πως είναι ένας απατεώνας ολκής.
Η Αϊτή κυβερνιέται από τον Φρανσουά Ντιβαλιέ, τον διαβόητο Πάπα Ντοκ, που έχει επιβάλει μια αιμοσταγή δικτατορία, μία από τις χειρότερες της Λατινικής Αμερικής, στηριγμένος στους τρομερούς μυστικούς αστυνομικούς με τα μαύρα γυαλιά, τους Τοντόν Μακούτ (Μπαμπούλες). Η χώρα ζει βυθισμένη στον τρόμο. Άνθρωποι εξαφανίζονται διαρκώς, κανείς δεν τολμά να μιλήσει γι’ αυτούς, έτσι κι αλλιώς κανείς δεν είναι ασφαλής, ακόμα και οι υπουργοί μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να χαθούν από προσώπου γης. Οι πρεσβείες των ξένων χωρών γεμίζουν κάθε μέρα και με περισσότερους πρόσφυγες.
Με το που φτάνει η ομάδα των συνταξιδιωτών στην Αϊτή, αρχίζουν οι περιπέτειες. Ο Τζόουνς συλλαμβάνεται για άγνωστο λόγο στα σύνορα, ο Μπράουν βρίσκει στην πισίνα του ξενοδοχείου του το πτώμα ενός υπουργού που, όταν έπεσε σε δυσμένεια, προσπάθησε να διαφύγει, χωρίς επιτυχία όμως, ενώ οι Σμιθ αναζητούν έναν υπουργό για τον οποίο έχουν μια συστατική επιστολή, χωρίς να γνωρίζουν ότι ο υπουργός αυτός είχε μόλις αυτοκτονήσει στην πισίνα του Μπράουν. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η παράνομη ερωτική σχέση του Μπράουν με τη σύζυγο ενός πρέσβη, και το υλικό ενός κλασικού βιβλίου του Γκράχαμ Γκρην είναι έτοιμο και πλήρες.
Το ενδιαφέρον, όπως πάντα στα βιβλία του Γκρην, είναι ότι, καθώς αναπτύσσεται το «αστυνομικό» σκέλος τής (όπως πάντα δυνατής) πλοκής, αναπλάθεται μια εξαιρετική εικόνα της Αϊτής του Πάπα Ντοκ. Ο φόβος που παγώνει τους πάντες στη χώρα, ντόπιους και ξένους, η ασυδοσία της μυστικής αστυνομίας, η απελπισία που μετουσιώνεται σε μοιρολατρία, η ανυπαρξία δικαιοσύνης («ένας μάρτυρας εδώ μπορεί να υποφέρει όσο και ο κατηγορούμενος»), τα φυλετικά ζητήματα («σε μια χώρα όπου οι μιγάδες είναι πρόσωπα σε αναμονή της θανατικής καταδίκης»), το αντικομμουνιστικό προπύργιο («εμείς είμαστε ο πραγματικός προμαχώνας ενάντια στον κομμουνισμό. Κανένας Κάστρο δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ») και οι καπιταλιστές επιχειρηματίες («ένας καπιταλιστής θα είναι πάντα αφοσιωμένος, αρκεί να παίρνει μια μίζα είκοσι πέντε τοις εκατό»), το φάντασμα των ανταρτών στον βορρά.
Τελικά, η νοσηρή ατμόσφαιρα της Αϊτής διαλύει και διώχνει μακριά τα πάντα· μια λύση για κάποιους ίσως ήταν ο Άγιος Δομίνικος, το άλλο μισό του νησιού της Ισπανιόλας, «αν μερικούς μήνες αργότερα δεν ερχόταν και η σειρά του να γνωρίσει τη βία». Για τέτοιους ανθρώπους, σε τέτοιους τόπους, ποτέ δεν μπορεί να υπάρχει χάπι-εντ.
Ο Γκρην, ως συνήθως, χτίζει στέρεους και πολύπλευρους χαρακτήρες (ακόμα και ο γραφικός κύριος Σμιθ εκπλήσσει με τις αντιδράσεις του), αναδεικνύοντας την τραγικότητα του συνόλου των πρωταγωνιστών, παρά τις όποιες διαφορές στις στάσεις και τις διαδρομές τους. Στήνει εξαιρετικούς διαλόγους, πάντα με το σαρκαστικό, διαβρωτικό χιούμορ του (δεν είναι μόνο «ο τυφώνας Χέιζελ που είχε εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού στην ενδοχώρα – ο ακριβής αριθμός των νεκρών ποτέ δεν είχε αποκαλυφθεί»· είναι και οι απολαυστικοί, γεμάτοι υποκρισία, διάλογοι με τα διεφθαρμένα κυβερνητικά στελέχη που αποτυπώνουν με τον πιο ειρωνικό τρόπο τους κώδικες του φόβου και της διαρκούς απειλής που βασιλεύουν στη χώρα).
Οι θεατρίνοι μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο λίγο μετά την έκδοσή τους, η οποία –ειρήσθω εν παρόδω– προκάλεσε και την οργισμένη αντίδραση του ίδιου του Ντιβαλιέ, η οποία περιγράφεται και στην εισαγωγή του βιβλίου από τον ίδιο τον Γκρην, που περιγράφει τις ύβρεις του Ντιβαλιέ ως τη μοναδική κριτική που είχε ποτέ από αρχηγό κράτους.
Με την έκδοση των Θεατρίνων, προστίθεται ακόμα ένας τίτλος στις έτσι κι αλλιώς ευπρόσδεκτες νέες εκδόσεις των βιβλίων του Γκράχαμ Γκρην, ενός συγγραφέα που δεν έχει εκτιμηθεί πάντα όσο πρέπει.
Κώστας Αθανασίου
Written by Το Ρήγμα που Ενώνει
We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου