Από το ΒΗΜΑ
Βουτηγμένοι καθώς είμαστε στο «2013-Έτος Καβάφη» έχουμε κιόλας
λησμονήσει το «2011-Έτος Παπαδιαμάντη» όταν τιμήθηκαν τα 100 χρόνια από
τον θάνατο του σκιαθίτη πεζογράφου με πληθώρα εκδόσεων, συζητήσεων,
αναγνώσεων, παραστάσεων, με εκδηλώσεις κάθε λογής πανελλαδικά και
παγκόσμια. Το θυμηθήκαμε με αφορμή την επικείμενη παρουσίαση της δίτομης
έκδοσης των Πρακτικών του Γ΄Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (Δόμος, 2012), το οποίο είχε πραγματοποιηθεί το 2011 στη Σκιάθο και στην Αθήνα.
Εκείνο το συνέδριο ήταν διπλής θεματικής. Όπως διαπιστώνουμε και
στα πρακτικά, στον πρώτο τόμο, στον οποίο καταγράφονται οι εργασίες της
Σκιάθου, οι σύνεδροι επανέρχονται ή καταπιάνονται από την αρχή με
παπαδιαμαντικά ζητήματα υπό το φως της ρητορικής, διακειμενικής,
ειδολογικής, εικονολογικής και γενικότερα πολιτισμικής κριτικής. Το
δεύτερο μέρος του συνεδρίου και ο δεύτερος τόμος των πρακτικών
αφιερώνονται στον Παπαδιαμάντη μεταφραστή και μεταφραζόμενο, στην
κριτική και στην ιστορία των μεταφράσεων αυτών ή στον προβληματισμό των
ίδιων των μεταφραστών στην απόδοση του παπαδιαμαντικού κειμένου. Τους
τόμους θα παρουσιάσουν σε εκδήλωση στη Στοά του βιβλίου στην Αθήνα
(Πεσμαζόγλου 5), την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου, στις 7.30 μ.μ. ο Λάμπρος Βαρελάς, επίκουρος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο Άρης Μπερλής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και ο Νίκος Ξυδάκης, δημοσιογράφος, τεχνοκριτικός.
Ο Παπαδιαμάντης μεταφραστής
Οι ανακοινώσεις που δημοσιεύονται στα Πρακτικά επιχειρούν
να ψηλαφίσουν το μεταφραστικό προφίλ του Παπαδιαμάντη, το οποίο
βρίσκεται ακόμη κρυμμένο στο ημίφως της ανωνυμίας. Όπως εξηγεί στο
«Βήμα» η Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόεδρος της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών (ΕΠΣ), «Ο
Παπαδιαμάντης εργάστηκε ως μεταφραστής ειδησεογραφίας και
μυθιστορημάτων σε εφημερίδες ("Εφημερίς", "Ακρόπολις", "Άστυ" και "Νέον
Άστυ"), σε περιοδικά ("Νέον Πνεύμα" και περιστασιακά στην "Εστία" και
στα "Παναθήναια"), σε εκδοτικές σειρές (π.χ. "Πανδώρα"). Μεταφράζει
περίπου 25 χρόνια, το οποίο σημαίνει πολλές χιλιάδες σελίδες
μεταφρασμένων κειμένων. Οι μεταφράσεις του δημοσιεύονταν κυρίως
ανώνυμα». Το πρώτο ερευνητικό χρέος είναι η ταυτοποίηση των μεταφράσεων αυτών, «μια εργασία που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1990 ο Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος και συνεχίζει η επάξια η κόρη του Λαμπρινή Τριανταφυλλοπούλου».
Αυτή τη στιγμή έχουμε κατάλογο των μεταφράσεων του Παπαδιαμάντη που
εκδόθηκαν την εποχή του σε βιβλίο, καθώς και κατάλογο των εκδόσεων των
μεταφράσεων του Παπαδιαμάντη από το 1989 έως σήμερα.
Τι μετέφραζε όμως (και συνεπώς τι διάβαζε, με ποια κείμενα ερχόταν
σε επαφή) ο Παπαδιαμάντης; Τα επέλεγε ο ίδιος ή οι εκδότες του; Οι
γνώμες διίστανται. «Μάλλον πρόκειται για εκδοτικές επιλογές, αλλά
και αυτή είναι γενικώς μια ανερεύνητη περιοχή και πολύ επίκαιρη σε
ευρωπαϊκό επίπεδο ακαδημαϊκής έρευνας. Το ζητούμενο εδώ είναι να
ερευνηθεί η σχέση του Παπαδιαμάντη-μεταφραστή από τα γαλλικά και τα
αγγλικά με τον εκάστοτε εκδότη, και αν αυτή μένει αμετάβλητη καθ' όλη τη
διάρκεια της εικοσιπενταετίας. Αυτό σημαίνει ότι πρωτίστως πρέπει να
μελετηθεί η εκδοτική πολιτική κάθε εφημερίδας. Έχω την αίσθηση, πάντως,
ότι -αν κρίνουμε από το τι μεταφράζει- ο Παπαδιαμάντης σταδιακά
αναβαθμίζεται», εκτιμά η Γεωργία Φαρίνου.
Yπάρχουν επιδράσεις των μεταφράσεων στο πρωτότυπο έργο του, όπως μας εξηγεί η ίδια. «Έχουν
ανιχνευτεί ομοιότητες στο περιεχόμενο σε μερικά διηγήματα. Είναι
δυσκολότερο σε πρώτη ματιά να γίνει αντιληπτή η αφομοίωση και η ευφυής
χρήση εικόνων και μοτίβων από ένα ξένο κείμενο στα δικά του διηγήματα.
Απαιτείται εντελής γνώση του παπαδιαμαντικού κειμένου. Το ουσιώδες είναι
ότι από τις μεταφράσεις αναδύεται η εικόνα ενός ανθρώπου που δεν είναι
άγευστος της παγκόσμιας λογοτεχνίας, οπότε αντιμετωπίζουμε και το δικό
του έργο με άλλο φωτισμό».
Ο Παπαδιαμάντης ως μεταφραστής δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση στη
δημοσιογραφική και εκδοτική ιστορία του 19ου αιώνα. Αποτέλεσε όμως καλή
αφορμή για να αρχίσει η μελέτη της ιστορίας των μεταφράσεων τον 19ο
αιώνα, αυτοτελώς και στον Τύπο: «Παρακάμπτω τα γνωστά ονόματα των
συγγραφέων της εποχής που μετέφρασαν για βιοποριστικούς ή μη λόγους, για
να επιμείνω ότι μας χρειάζονται μεθοδικές μελέτες πάνω σε μεγάλους και
δυστυχώς ελάχιστα γνωστούς
μεταφραστές της εποχής εκείνης, όπως ο Ιωάννης Ισιδωρίδης Σκυλίτσης, ο Μπάμπης Άννινος και ο Ιωάννης Καμπούρογλου», λέει η γνωστή παπαδιαμαντολόγος και τονίζει ότι «χρειάζεται
γενικώς να αρχίσει ένα ερευνητικό διεπιστημονικό πρόγραμμα για την
ιστορία της μετάφρασης στην Ελλάδα. Όπως χρειάζεται και ένα πρόγραμμα
για την αντίστροφη πορεία, για τη συστηματική μετάφραση και προβολή της
νεοελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένου του
Παπαδιαμάντη».
Μπλογκ και νέα ιστοσελίδα
Εκτός από πεπραγμένα και ζητούμενα, στη συζήτησή μας με την πρόεδρο
της ΕΠΣ μάθαμε και την είδηση: Ο Παπαδιαμάντης αποκτά μπλογκ! Θα
ενταχθεί στη νέα ιστοσελίδα της ΕΠΣ που θα λειτουργεί σύντομα στη
διεύθυνση www.papadiamantis.net: «Φιλοδοξούμε
να δημιουργήσουμε μια ζωντανή ιστοσελίδα που θα περιλαμβάνει έργο του
Παπαδιαμάντη, παλαιότερες μελέτες για τον Παπαδιαμάντη (πολλές από τις
οποίες έχουν ψηφιοποιηθεί από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών),
νεότερες μελέτες (εφόσον οι συγγραφείς μας παραχωρήσουν το copyright),
φωτογραφίες και πορτρέτα του συγγραφέα, ταινίες ή θεατρικές παραστάσεις,
και ενδεχομένως μπλογκ. Αυτή η ηλεκτρονική βάση βιβλίων και πολυμέσων
νομίζουμε ότι θα βοηθήσει τους φοιτητές, τους ερευνητές και θα προαγάγει
τη μελέτη του Παπαδιαμάντη στους νέους (και δύσκολους) καιρούς».
Στο μπλογκ θα μπορούν να αναρτούν σημειώματα τα μέλη της ΕΠΣ,
διευκρινίζει η ίδια, καλώντας με άλλα λόγια τα παλαιότερα μέλη να
δραστηριοποιηθούν και τους νέους ανθρώπους που αγαπούν τον Παπαδιαμάντη
να γίνουν μέλη της ΕΠΣ.
Σήμερα, με το πλεονέκτημα της χρονικής απόστασης, κανείς δεν μπορεί
να πει ότι ο Παπαδιαμάντης δεν αγαπήθηκε από αναγνώστες και κριτικούς. «Ένας
συγγραφέας που δεν κατόρθωσε να εκδώσει μια συλλογή διηγημάτων ενόσω
ζούσε, διαθέτει σήμερα κριτική έκδοση "Απάντων", μια διογκούμενη
βιβλιογραφία, πολλές διδακτορικές διατριβές αφιερωμένες στο έργο του,
ένα περιοδικό αποκλειστικά αφιερωμένο σε αυτόν ("Παπαδιαμαντικά
Τετράδια"), και μια Εταιρεία που σκοπό έχει τη μελέτη και τη διάδοση του
έργου του με διάφορες εκδηλώσεις».
Με μπλογκ ή χωρίς, πάντως, συστήνουμε τον Παπαδιαμάντη στους νέους
ανεπιφύλακτα, κυρίως στους νέους διηγηματογράφους και δη στους
ηθογράφους των αστικών κέντρων της κρίσης που πληθαίνουν τον τελευταίο
καιρό. Δεν ήταν άμεμπτος, στα εκατό και πλέον διηγήματα που έγραψε
υπάρχουν μέτρια και ορισμένα κακά, παραμένει όμως στο σύνολό του, εκατό
χρόνια μετά τον θάνατό του, θεματικά επίκαιρος και συγγραφικά γόνιμος,
ένας εξ αποστάσεως δάσκαλος δημιουργικής γραφής που έχει πολλά να δώσει
- ας τον δούμε και από αυτήν την οπτική.
Written by Το Ρήγμα που Ενώνει
We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου