Τα Καλλιτεχνικά Κινήματα στις αρχές του 20ου αιώνα

του Γιάννη Σιώκα*

Αν θελήσουμε να μελετήσουμε ένα κίνημα ιδεών, αγνοώντας τα γεγονότα που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν , αν το αποσπάσουμε από την κοινωνική και πολιτική κατάσταση που το έθρεψε και που πάνω της μπορεί με τη σειρά του να επέδρασε, είναι ματαιοπονία. Ειδικά ο υπερρεαλισμός είναι αναπόσπαστα δεμένος με το μεσοπόλεμο. Το να υποστηρίζουμε πάλι, όπως λένε μερικοί πως πρόκειται απλώς και μόνο για την έκφραση της εποχής στο χώρο της τέχνης είναι απλοϊκός ματεριαλισμός, γιατί  τα πρωτοποριακά κινήματα ,τα μοντέρνα είναι και κληρονόμοι και συνεχιστές των καλλιτεχνικών κινημάτων που διαδέχτηκαν το ένα το άλλο και χωρίς την ύπαρξη των οποίων δεν θα είχαν υπάρξει. Στο πρώτο ήμισυ του 20^ου αιώνα το μοντέρνο και τα κινήματα συμπορευόταν με τα κοινωνικά, πολιτικά, επιστημονικά και φιλοσοφικά γεγονότα και εξελίξεις πρωταρχικής σημασίας. Μερικά τους επηρέασαν βαθιά ,σε  άλλα έδωσαν το δικό τους χρώμα.

Δεν περιορίστηκαν στην Ευρώπη, αλλά απλώθηκαν σε όλη τη γη, απόκτησαν οπαδούς , επηρέασαν ανθρώπους, έσπασαν τους εθνικούς φραγμούς της Τέχνης, κατήργησαν τα σύνορα. Είναι το αντικαθρέφτισμα μιας εποχής που θα αντιμετώπιζε στον καλλιτεχνικό τομέα , όπως και σε κάθε άλλο, τα προβλήματα της σε παγκόσμια κλίμακα. Η ανταπόκριση που βρήκαν στο κοινό, ο θαυμασμός και το μίσος που προκάλεσαν, δείχνει ότι ικανοποιούσαν κάποιες ανάγκες, κάποιες προσδοκίες που εκείνη την εποχή είχαν πάρει ιδιαίτερη οξύτητα.[1]

Μέσα στην κατήφεια των δύο παγκοσμίων πολέμων και του μεσοπολέμου, κατήφεια που μέσα από αυτή ο κόσμος ψάχνει να βρει μιαν άλλη όψη πιο σταθερή πιο ασφαλή, κατήφεια συγκροτημένη μέσα από λεπταίσθητες απειλές ενδεχόμενων συγκρούσεων και από την ωμή διακρίβωση προβλημάτων που θέτουν το ερώτημα  ανασυγκρότηση ή εξαθλίωση, που μέσα σε αυτή λάμπει μια ελπίδα, θεμελιωμένη στη θέληση των ανθρώπων για ένα μέλλον πιο καθαρό, που φάνηκε να έρχεται από μια επανάσταση, όπως αυτή του 1917, η ποίηση για παράδειγμα, είτε το θέλουμε είτε όχι, παίρνει θέσεις ανάλογες με τις διάφορες κοινωνικές τάσεις, πους συγκρούονται. Υπερασπίζεται τις ιδεολογίες των συγκροτημένων πολιτικών ομάδων με περισσότερη πεποίθηση, ώστε νομίζει ότι είναι προφυλαγμένη από τα συμφέροντα που τις φέρνουνε σε σύγκρουση στη πράξη. Υπάρχουν ποιητές που θέλουνε να επιστρέψουν στην παραδοσιακή κατάσταση ενός παρελθόντος δείχνοντας τις αθλιότητες και τις καταπιέσεις του.

Υπάρχουν αυτοί που χωρίς να υπολογίζουν τον χρόνο, θέλουνε να σταθούν σε ένα παρόν, όπου τίποτα πια δεν θα κινηθεί. Υπάρχουν τέλος και εκείνοι που βλέπουν μέσα από το παρόν, τη προετοιμασία ενός μέλλοντος,  ενός κόσμου πιο σύμφωνου με την αξιοπρέπεια τους . Πάντως η ποίηση είναι βουτηγμένη μέσα στην ιστορία ως το λαιμό. Στους τελευταίους ανήκουν οι ντανταιστές , οι υπερρεαλιστές και οι φουτουριστές [2]

Το σύνολο των φαινομένων της κοινωνίας είναι η συνεισφορά της ιστορίας στη συλλογική ζωή και στη προσωπική κάθε ατόμου. Η αλληλεξάρτηση της πολιτικής και της λογοτεχνίας και αυτή  η δράση με τις αμοιβαίες επενέργειες, αναγγέλλει και ορίζει την αυξανόμενη κίνηση των ιδεών της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης . Και αν οι επαναστάσεις εκείνου του καιρού, γεννάμε νέες ιδέες, το έδαφος των επαναστάσεων είναι ετοιμασμένο από ιδεολογίες: Υπάρχει εδώ μια αμοιβαιότητα αιτίου και αποτελέσματος. Η ζωή για τον ποιητή της πρωτοπορίας, ονομάζεται επανάσταση με όλη τη δράση και τη δημιουργία του. Μια διαλεκτική της ποίησης όπως λέει ο Τζαρά, και ο Μπρετόν συμπληρώνει « έχουμε δηλώσει από καιρό τη προσχώρησή μας στον διαλεκτικό υλισμό…» « Στις μέρες μας η γνήσια τέχνη βαδίζει χέρι-χέρι με την κοινωνική επανάσταση : και οι δύο αποσκοπούν αποσκοπούν στην υπονόμευση και την καταστροφή της καπιταλιστικής κοινωνίας». Ενώ ο Μαγιακόφσκι «…κάνοντας πέρα της καθημερινότητας τους σκουπιδοτενεκέδες» «στη μάχη της επανάστασης, ωδή [3]»

(*) Ο Γιάννης Σιώκας είναι Ιστορικός

[1] βλ. Μ.NADEU «Ιστορία του σουρεαλισμού» Εκδόσεις :Πλέθρον, Αθήνα 2004, σελ. 17-18. Αλλά στοιχεία έχουν ληφθεί από τα «Ευρωπαικά Γράμματα», «Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας ,Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα  1999, ελ 7-8 κ.ε 38-39 κε 129-150 κ.ε

[2] βλ. Γ ΤΖΑΡΑ, «Ο υπερρεαλισμός και ο μεσοπόλεμος» Eκδόσεις: Υψιλον, Αθήνα 1999 σελ 13 παράβαλλε M NADEAU, ο.π, σελ. 18-24

[3] βλ. και πάλι Γ . ΤΖΑΡΑ, ο.π σελ 69,15,51

Τα παραθέματα του Μπρετόν αντλήθηκα ν από τον Μ. NADEU, ο.π, σελ 200,109, του Μαγιακόφσκι από το Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ , «Ο ΜΑΓΙΑΚΟΦΣΚΙ Τα εύκολα και τα δύσκολα», Eκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα Αθήνα 2000, σελ 281, 187

 http://diavasinet.gr/

Browse More Articles

Tweet

Written by Το Ρήγμα που Ενώνει

We are Creative Blogger Theme Wavers which provides user friendly, effective and easy to use themes. Each support has free and providing HD support screen casting.